Nhận biết bệnh chết nhanh chết chậm trên hồ tiêu và các loại nấm!

Rễ Tiêu bị tuyến trùng

Tuyến trùng chích hút, bơm các độc tố vào rễ, tạo nên các nốt u sần, làm rễ cong queo, giảm khả năng hấp thu nước, dưỡng chất khiến cây sinh trưởng kém, cằn cỗi, lá vàng vọt, héo, chót lá đen dần rồi rụng. Bệnh sẽ nặng hơn nếu kết hợp có nấm bệnh, vi khuẩn làm thối rễ.

Phòng trị: đào mương thoát nước để hạn chế tuyến trùng lây lan, tăng cường bón vôi (vì tuyến trùng thích đất hơi chua), bón phân hữu cơ hoai mục (vì trong phân hữu cơ có nhiều vi sinh vật, đối kháng), hoặc rải thuốc.

Rệp sáp giả (Pseudococcidoe): gây hại đọt non, lá non, chùm quả, dây tiêu trên mặt đất.

Phun rửa bồ hóng, bột rệp sáp bằng nước có áp suất lớn. Phun thuốc trừ sâu trên cây, mặt đất

Đối với gốc tiêu, dây tiêu dưới mặt đất, bị rệp chữa trị tương tự như phần chữa trị tổ mối.

Rệp sáp:

Xuất hiện và gây hại chủ yếu trong mùa nắng. Rệp sáp bám chặt vào mặt dưới lá, gié hoa, trái để chích hút nhựa làm lá khô, trái khô, rụng. Rệp còn cư trú dưới đất, gốc cây để chích hút chất dinh dưỡng trong rễ, thân làm cây sinh trưởng kém, còi cọc.

Trong quá trình chích hút rệp sáp thải ra dịch có chất đường tạo điều kiện tốt cho nấm bồ hóng phát triển dẫn đến việc giảm khả năng quang hợp của lá, tạo môi trường cho vi khuẩn xâm nhập.

Phòng trị: phun thuốc đặc trị

Rầy mềm (Toxoptera sp), bọ xít muỗi (Diconocoris sp): gây hại đọt non, lá trái, dây tiêu.

Phun thuốc tiêu diệt:

Bọ đầu dài đục dây (Lophobaris sp), bọ ăn lá: gây hại mắt dây, dây cuống hoa, lá.

Lưu ý:

Thường xuyên quan sát phát hiện sâu bệnh kịp thời.

Thuốc hóa học phải dùng luân phiên, không dùng 1 loại thuốc trong thời gian dài.

Phun thuốc cần tiến hành đồng bộ để tránh sự lây lan, phát tán sâu bệnh ra cả vùng.

Bệnh chết nhanh (bệnh thối gốc, chết dây - Quick wilt, Phytophthora )

Cây bị héo nhanh, mép lá hơi co lại và trở nên vàng trước khi rụng. Thời gian từ khi dây tiêu héo, xuống lá rồi chuyển vàng, rụng ào ạt chỉ để lại dây, cành trơ trọi diễn ra chỉ trong vòng 7 – 10 ngày, sau đó cây chết trong vòng vài tuần lễ. Sau khi lá rụng quả bắt đầu nhăn nheo và khô. Các đốt cành và trái cũng bị rụng để trơ lại thân chính với vài nhánh khô héo bám trên trụ tiêu. Các trái tiêu bị lõm vào và méo mó. Các biện pháp xử lý đối với cây tiêu lúc này không mang lại hiệu quả.

Thông thường các lá phía dưới thấp bị bệnh trước sau đến các lá phía trên, lá bệnh vàng rụng xuống và tiếp tục chu kỳ lây lan bệnh.

Bệnh thường gây chết hàng loạt nọc tiêu, phòng trị rất khó khăn, tốn kém và ít mang lại hiệu quả. Bộ rễ đã bị nấm tấn công 1 – 2 tháng trước khi các triệu chứng biểu hiện ra bên ngoài. Toàn bộ rễ bị thối đen nhất là phần cổ rễ, thân sát mặt đất bị thối rã, vỏ bong ra, có mùi hôi nhẹ (lở cổ rễ).

Bệnh do nấm Phytophthora parasitica var. piperana. Nấm sống dưới đất, thích ẩm, chủ yếu phát sinh phát triển và lây lan trong mùa mưa, nhất là giai đoạn giữa và cuối mùa mưa, đầu mùa khô.

Thông thường nấm Phytophthora kết hợp với các loại nấm sống trong đất khác như Pythium, Fusarium, Rhizoctonia… cùng tấn công lên tiêu làm cây tiêu chết rất nhanh. Nấm bệnh có thể lây lan đến hầu hết các bộ phận của cây như lá, rễ, thân, nhánh… đặc biệt là các bộ phận nằm trong và sát mặt đất. 

Trong điều kiện mùa khô, nấm tồn tại dưới dạng bào tử vách dầy hầu như không hoạt động và khi mùa mưa đến chúng hoạt động trở lại và lây lan trên đồng ruộng theo nước mưa. Ở các vườn có độ tuổi cây càng cao thì khả năng nhiễm bệnh càng lớn do sự tích lũy nguồn bệnh ở trong đất, cây sinh trưởng kém, sức kháng bệnh giảm. Nhiều vườn tỷ lệ nhiễm bệnh lên tới 75% đến 100%.

Bệnh thường xuất hiện trên các vườn tiêu từ 3, 4 năm tuổi trở lên và khi thấy trong vườn có 5 – 7 % cây chết thì phần lớn cây trong vườn đều đã bị nấm Phytopthora tấn công gây hại.

Bệnh phụ thuộc rất nhiều vào địa hình vườn hồ tiêu, nhất là ở vùng trũng và khu chân đồi do mưa chảy dồn về, khó tiêu thoát, độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho nấm lây lan, phát sinh và gây bệnh cho cây hồ tiêu.

Phòng trừ:

- Trồng cây với mật số vừa phải, không trồng dầy,  xén tỉa cành sát mặt đất khoảng 20 – 30cm

-Dùng PEUSDOMONAS tưới vào phần thân tiêu sát mặt đất để hạn chế sự xâm nhập của mầm bệnh.

- Xen canh: Theo kinh nghiệm các nước Ấn Độ, Philipinnes cho thấy trồng xen tiêu với cà phê, dừa … sẽ giãm bệnh chết nhanh.

- Sử dụng cây con sạch bệnh: Không lấy hom trong vườn đã bị bệnh chết nhanh, đất trong bầu phải được xử lý bằng nhiệt độ, formol… để trừ tuyến trùng, mầm bệnh…



Mô hình trồng xen canh tiêu cà phê
 

- Giống kháng: Các giống tiêu khác nhau có tính chống chịu khác nhau đối với bệnh chết nhanh, chọn giống tiêu có tính chống chịu bệnh cao

- Hạn chế gây vết thương trên rể, thân… : Nấm gây bệnh sống trong đất và xâm nhập vào cây qua các vết thương do con người tạo ra khi chăm sóc hoặc do tuyến trùng, côn trùng chích hút như rệp sáp… điều kiện ngoại cảnh như gió mạnh làm dây tiêu cọ sát với cây choái, đặc biệt cây choái có gai như vông nem là nguyên nhân khiến cây bị lan truyền bệnh.

- Đào rãnh thoát nước, để hạn chế bệnh chết nhanh, cần phải hạ mức thuỷ cấp xuống càng sâu, càng tốt, tối thiểu cũng phải bảo đảm 6 tấc (60cm) tính từ mặt đất trở xuống. Không để đọng nước, nếu cần phải lên mô để trồng. Trung bình cứ hai hàng tiêu, có một mương, mương vừa giúp thoát thuỷ vừa hạn chế tuyến trùng và mầm bệnh lây lan qua nước.


 

- Bón phân hợp lý: Cần bón phân đầy đủ và hợp lý sẽ giúp tiêu chống chịu bệnh tốt hơn, chú ý bổ sung magiê và vôi. Phân hữu cơ hoai mục cũng rất tốt cho tiêu vì ngoài việc cung cấp thêm vi lượng cho cây, trong phân hữu cơ còn có hệ vi sinh vật đối kháng với mầm bệnh và tuyến trùng.

- Vệ sinh vườn: Thường xuyên thu nhặt tàn dư thực vật như lá, cành, rể … cây bệnh trong vườn mang đi tiêu hủy. Vườn tiêu bị bệnh không nên trồng lại ngay, cần tiến hành xử lý mầm bệnh và chờ ít nhất 6 tháng đến 1 năm mới trồng lại 

- Xử lý bằng sinh học : Vườn tiêu 2, 3 năm tuổi đã bắt đầu nhiễm bệnh, vì vậy sau trồng một năm nên đổ xuống gốc Peusdomonas 2-3 lần/năm (vào đầu, giữa hay cuối mùa mưa). Từ năm thứ ba trở đi có thể phun hay tưới gốc các loại thuốc đặc trị. Trường hợp vườn tiêu xuất hiện bệnh chết nhanh thì xử lý xen kẻ các loại thuộc sinh học 1lần/tháng, nếu tiến hành trồng trên vườn tiêu vụ trước đã bị bệnh chết nhanh cần phải phòng trừ bệnh ngay từ năm đầu tiên.

Bệnh chết chậm

Bệnh chết chậm do nấm Fusarium solani, Fusarium oxysporum, Lasiodiplodia, Pythium, Rhizoctonia  gây hại.

bệnh chết chậm thì tác nhân là rệp sáp, nấm Furasium gây ra; tuyến trùng tấn công vào bộ rễ của tiêu trong thời gian dài, làm rễ bị tổn thương khi gặp độ ẩm cao và lúc nhiệt độ thấp sẽ phát tán làm lá chuyển vàng, quả và đốt thân rụng dần rồi thối gốc.

Biểu hiện: Nấm làm cho rễ non bị thối và chết dần, cây không hấp thụ được dinh dưỡng, sinh trưởng kém, lá vàng và rụng, các đốt và rụng trái, phần mạch dẫn nhựa thân dây có màu nâu đen. Lá và đốt rụng từ dưới gốc lên ngọn, chứ không rụng và héo từ trên đọt xuống như bệnh chết nhanh. Khi bệnh nặng, toàn bộ gốc và rễ cây tiêu bị thâm đen, sau đó, cây bị chết khô. Bệnh kéo dài khá lâu, có thể trên 6 tháng hoặc vài năm trước khi cây tiêu bị hư hại hoàn toàn nên thường được gọi là bệnh chết chậm.

Bệnh thường xuất hiện trên những cây tiêu chăm sóc kém, bón ít phân hữu cơ, đất chua, ngập úng, thoát nước kém, ít thoáng khí, bón thừa đạm….

Phòng trị:

Việc phòng trị bệnh chết chậm cũng tương tự như bệnh chết nhanh. 

Trị dứt điểm rệp sáp, mối, tuyến trùng. Khi chăm sóc không làm sây sát thân làm nấm bệnh xâm nhập.

Trong mùa mưa luôn tạo cho vườn tiêu thông thoáng, thoát nước kịp thời. Bón phân cân đối, đặc biệt giữa đạm và kali, chú ý bổ sung các chất trung và vi lượng.

Cần phát hiện bệnh sớm, để khoanh vùng trị nhanh, đồng đều và triệt để. Khi vườn cây bị bệnh cần lấy Lân Vôi Dolomite và một số khoán chất, được khai thác ở các mỏ đá vôi ở độ sâu 300m được sản xuất trên công nghệ hiện đại, bao gồm CaO 45,8%, MgO 8,5%, P2O5 0,8% và các thành phần vi lượng Fe, Zn, Cu, Mn < 100mg/kg có lợi cho thực vật rải quanh vườn, rải nhiều quanh gốc cây bị bệnh. Phun thuốc.

Biện pháp phòng trừ:

1. Vệ sinh vườn tiêu để giảm nguồn ủ bệnh, thu gom và đốt lá bị rụng. Khi chăm sóc tránh gây tổn thương vùng rễ để mầm bệnh không có cơ hội xâm nhiễm vào cây, tỉa những nhánh ở dưới thấp gần mặt đất để hạn chế sự lây lan của mầm bệnh.

2. Giữ cỏ trong vườn tiêu theo ý muốn (không để cỏ mọc cao) hoặc tủ rơm rạ trong vườn tiêu nhằm tạo lớp thảm thực vật. Mục đích giúp hệ thống rễ tiêu phát triển tốt, đất có độ thông thoáng và tạo điều kiện cho các vi sinh vật có lợi phát triển.

3. Phòng trừ các đối tượng gián tiếp tạo điều kiện cho nấm bệnh xâm nhiễm như rệp sáp hại rễ, tuyến trùng và côn trùng trong đất. Đào bỏ và đốt các cây bị bệnh, sau đó, xử lý vôi lân mg Dolomite bao gồm CaO 45,8%, MgO 8,5%, P2O5 0,8% và các thành phần vi lượng Fe, Zn, Cu, Mn < 100mg/kg có lợi cho thực vật vào các hố trồng này.

4. Có hệ thống tưới tiêu thích hợp để ngăn ngừa nước tưới dư thừa, vì tình trạng đất bị úng nước sẽ tạo điều kiện cho các bào tử nấm bệnh xâm nhiễm và lây lan.

5. Không sử dụng các dây tiêu để nhân giống từ vườn tiêu bị bệnh hoặc vùng có độ rủi ro bệnh xuất hiện nhiều.

6. Tăng cường bón phân hữu cơ, phân đã hoai mục. Bón phân Nitrat canxi để giảm độ chua đất, phát triển bộ rễ và tăng sức đề kháng của cây đối với bệnh. Phun phân bón lá "Sinh Thái Việt Mỹ" để cung cấp thêm phân NPK và vi lượng để cây phát triển tốt và tăng khả năng chống chịu với bệnh.

Về biện pháp hóa học:

Phòng ngừa cả hai bệnh: Sử dụng thuốc để phòng trước khi phát hiện bệnh sẽ mang lại hiệu quả cao hơn sử dụng thuốc để trị khi các triệu chứng đã thể hiện rõ. Phải luân phiên thay đổi thành phần hoạt chất của thuốc nhằm tăng hiệu quả phòng trị và hạn chế tính kháng thuốc của bệnh.

Bệnh rụng lóng - chết dây

Ngoài hai bệnh trên , bà con trồng tiêu cũng cần lưu ý đến bệnh “Rụng lóng chết dây” (tháo khớp). 
Bệnh này cũng thường thấy trong mùa mưa, nguyên nhân có thể do nấm Rhizoctonia solani hay Do nấm Fusarium sp., nhưng trong nhiều trường hợp là sự kết hợp với các nấm khác như Lasiodiplodia, Pythium, Rhizoctonia cũng làm thối gốc gây hiện tượng chết chậm cây tiêu. Nấm tồn tại hàng năm ở trong đất, phát sinh phát triển trong đất bón ít phân hữu cơ, đất chua. gây ra. 

Triệu chứng chung là bệnh làm cho lá bị vàng, thối và rụng đi, sau đó lan dần vào lóng làm lóng rụng dần từ trên xuống (nằm rải rác dưới dốc tiêu do đó gọi là bệnh rụng lóng). 

Trường hợp bệnh do nấm gây ra, ta thấy hai đầu mắt lóng bị thâm đen trong khi phần giữa lóng vẫn còn xanh và nếu bệnh do vi khuẩn, quan sát ta thấy rễ bị thối nhũng, có mùi hôi, nếu cắt ngang thì thấy mạch bị thâm đen. Cây bị bệnh sẽ sinh trưởng chậm lại, tược non ra chậm, năng suất giãm nhiều, có trường hợp bệnh lan thành dịch rất khó phòng trị.

Để hạn chế bệnh xuất hiện và gây hại nặng , nhất thiết vẫn là việc phòng bệnh là chính, kế tiếp là xử lý bệnh bằng Chế phẩm sinh học khi bệnh vừa chớm phát.

Trong những năm qua, do giá trị của cây tiêu cao nên diện tích trồng tiêu ở nhiều vùng đã gia tăng nhanh. Nhiều nơi, để tận dụng diện tích, bà con còn trồng tiêu xen với chuối, cao su. Đây là 2 loại cây thường lưu giữ nguồn nấm bệnh hại rễ như: Rhizoctonia sp, Fusarium sp, tuyến trùng... có thể gây chết tiêu rất nhanh.

Nguyên nhân trên, cùng với những biện pháp canh tác không hợp lý, thiếu kỹ thuật đã dẫn đến sự xuất hiện thường xuyên của nhiều loại sâu bệnh hại tiêu như: Mối, rầy mềm nâu, rệp sáp giả 1 cặp đuôi ngắn, rệp sáp giả vằn, tuyến trùng, v.v...

Khoa học với nhà nông